رحلت مشکوک آیت الله سید مصطفی خمینی در آبان 1356 را می توان نقطه عطفی در نهضت اسلامی مردم ایران دانست. مجالس یادبود در سراسر کشور برگزار شد و در آن مراسم، تظاهرات گسترده علیه رژیم به پا شد. از این رو رژیم، تصمیم گرفت با توهین به ساحت حضرت امام خمینی(ره)، چهره ایشان را به عنوان رهبری نهضت مخدوش کند. در اواسط دی ماه 1356، پیک دربار، نامه ممهور به مهر دربار را به داریوش همایون، وزیر اطلاعات و جهانگردی داد. او نیز نامه را به روزنامه اطلاعات جهت انتشار سپرد. مسعودی، صاحب امتیاز روزنامه، مفاد مقاله را باعث واکنش علما و روحانیون و برای آینده روزنامه خطرناک می دانست، اما در تماس با وزیر اطلاعات و نخست وزیر، آموزگار، دریافت که برخی از مفاد تند و تحریک آمیز آن به خواست شاه در مقاله آمده است. در این مقاله که با امضای مستعار "احمد رشیدی مطلق" در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید، بطور صریح، بی حجابی فضلیت، و حجاب، کهنه پرستی و ارتجاع معرفی و به ساحت مقدس امام خمینی، اهانت و قیام 15 خرداد 1342، توطئه استعمار سرخ و سیاه معرفی شده بود.

با انتشار این مطالب اهانت آمیز، اولین واکنش ها در شهر قم آغاز شد. مدرسین حوزه علمیه قم دروس حوزه را در روز 18 دی تعطیل اعلام کردند و در این روز، طلاب با تشکیل اجتماع بزرگی تظاهرات خود را به سوی منازل مراجع آغاز کردند و تعدادی از علما و مراجع قم در سخنرانی های خود، به حمایت از امام و محکومیت اهانت به ساحت ایشان پرداختند. بازاریان قم با مشاهده حرکت حوزه علمیه، تصمیم به تعطیلی مغازه های خود در 19 دی گرفتند. در همین روز ساواک و شهربانی به کمک نیروهای کمکی از تهران وارد قم شده و در حوالی مدارس علمیه متمرکز شدند. اقشار مختلف مردم با راهپیمایی به سوی منازل بزرگان حوزه، رفته رفته خروشان تر می شدند.نیروهای رژیم با مشاهده حرکت عظیم مردم تصمیم به حمله گرفتند و تیراندازی شروع شد و در این روز عده زیادی از طلاب و مردم قم به شهادت رسیده و یا مجروح شدند.

این قیام نقطه عطفی در تاریخ نهضت اسلامی است چرا که پس از آن امواج انقلاب اسلامی شدت گرفت و با چهلم های پی در پی مردم نقاط مختلف ایران دامنه انقلاب فراگیر شد و در نهایت به سرنگونی رژیم پهلوی انجامید. جدا از اینکه قیام 19 دی ماه 13566 تاثیر فراوانی در پیروزی انقلاب اسلامی داشت، این قیام به عنوان نمادی از حمایت مردم از مرجع تقلید و رهبرشان، الگویی برای وقایع پس از انقلاب اسلامی نیز بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی٬ حضرت آیت الله خامنه ای در 19 دی ماه 1360 پیامی را درخصوص این روز مهم، صادر فرمودند که براساس آن٬ این قیام آغازگر مبارزه بزرگ علیه ظلم و استکبار داخلی و خارجی دانسته شده بود.

متن کامل این پیام به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

نوزدهم دی ماه یادآور قهرمانی های مردم ایثارگر قم، شهر قیام و شهادت و روز آغاز مبارزه قاطع و مستمر امت اسلامی با رژیم منحوس پادشاهی است.

در نوزدهم دی ماه ۱۳۵۶ و در اوج قدرت رژیم شیطانی پهلوی در روزهایی که استبداد به جنون کشیده شاه خائن کار عمال و کارگزاران، رژیم را به گستاخی و وقاحت کشانده و اختناق حاکم همه فریادهای ملت محروم و دربند را در سینه خفه کرده بود، یکباره فریاد پرخروش و هم آهنگ مردم قم آسمان ایران را شکافت و خواب دژخیمان پهلوی را بر آشفت. مقاله توهین آمیزی که به دستور شاه خائن علیه امید مستضعفان و مرجع ما شیعیان جهان به چاپ رسیده بود، همچون جرقه ای باروت خشم مردم مسلمان قم را منفجر ساخت. رژیم نامردمی حاکم نیز بنابه ماهیت ضدّ خدائی و ضدّ خلقی خویش دستور داد تا مزدورانش به روی مردم بی دفاع آتش گشودند و خون پاک و مطهر مسلمانان مبارز را به زمین ریختند.

اما با شلیک هر گلوله بانگ پر شکوه تکبیر زنان و مردان شهر قیام رساتر و پر طنین تر شد و در اندک مدت به رهبری روحانیت مبارز و آگاه سراسر میهن اسلامی را فرا گرفت. قیام دلیرانه مردم قم نقطه شروع مبارزه بی امان بود که تا لحظه سقوط حکومت رجاله گان رژیم پهلوی ادامه یافت و پس از آن نیز تا امروز در جبهه های داخلی و خارجی علیه تفاله های رژیم و منافقان و معاندان با اسلام و غارتگران و چپاولگران بین المللی ادامه دارد و خواهد داشت. این همان تلاش مقدسی است که باید به کوتاه کردن دست سلطه گران خارجی از منطقه و استقلال همه دولت های مسلمان و آزادی همه ملت های خاورمیانه و خلیج فارس منتهی گردد.

نجات ملت مقاوم فلسطین و آزادی آن سرزمین مقدس اسلامی بی شک در ادامه همین مقاومت ها و فداکاری ها متصور است. سهم مردم قهرمان قم به عنوان آغازگران این مبارزه بزرگ علیه ظلم و کفر و استکبار و الحاد داخلی و خارجی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران محفوظ خواهد ماند، چرا که آنان سطور اولیه کتاب انقلاب اسلامی را با خون عزیزترین و رشیدترین فرزندان خود رقم زدند و از آن روز تا کنون با حضور مستمر و سازنده خویش در صحنه انقلاب و مبارزه نشان داده اند که تا استقرار کامل نظام اسلامی دست از مبارزه نخواهند شست. اینجانب هم صدا و هم دل با مردم آگاه و قیور شهر قیام و شهادت خاطره این روز پر عظمت را گرامی می دارم و به روان پاک شهدای نوزدهم دی ماه و همه شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی ایران درود می فرستم.

سید علی خامنه ای